PENGURUSAN SUMBER AIR

Setiap negeri di Malaysia mempunyai sistem pengurusan air yang tersendiri dan tidak seragam antara satu negeri dengan negeri yang lain. Malah kesan daripada perkara ini menyebabkan pengurusan air di Negara ini tidak seragam kerana kewujudan dasar penswastaan dan penglibatan ramai pemegang saham di dalam isu pengurusan air. Secara umumnya, pengurusan sumbe rair adalah berada di bawah tanggungjawab dan bidang kuasa kerajaan negeri. Bagi setiap negeri, mereka akan mempunyai pengurusan air yang tersendiri seperti:

• Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sendirian Berhad (PBA) - Pulau Pinang
• Air Kelantan Sendirian Berhad (AKSB) – Kelantan
• Syarikat Bekalan Air Selangor Sdn. Bhd (SYABAS) – Selangor
• Lembaga Air Perak (LAP) – Perak
• Syarikat Air Terengganu Sdn Bhd (SATU) – Terengganu
• Saj Holding Sdn Bhd – Johor
• Laku Management Sdn Bhd – Sarawak
• Syarikat Air Melaka Berhad (SAMB) – Melaka
• Syarikat Air Negeri Sembilan Sdn Bhd (SAINS) - Negeri Sembilan
• Syarikat Air Darul Aman Sdn. Bhd. (SADA) - Kedah

Parlimen Malaysia meluluskan pindaan kepada kerajaan negeri mengekalkan kuasa untuk mengurus sumber air terhadap sumber air, kawasan tadahan air dan lembangan sungai semasa satu sidang khas Parlimen pada pertengahan 2005. Kebanyakan kawasan tadahan air berada dalam kawasan hutan simpan setelah air mengalir ke empangan ini diuruskan pula oleh agensi yang berbeza bergantung pada jenis empangan. Sistem tadahan air dan punca air diletakkan di bawah pengurusan kerajaan negeri yang turut melibatkan Jabatan Perhutanan.

Empangan untuk Penebatan banjir dan pengairan di bawah bidang kuasa Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS), apabila ke loji rawatan air pula, air akan diuruskan oleh lembaga air negeri, atau Jabatan Kerja Raya (JKR) atau syarikat air yang dilantik oleh kerajaan negeri dan apabila air mengalir ke paip ia akan berada di dalam industri perkhidmatan air negara di bawah kelolaan Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara SPAN malah turut melibatkan secara langsung Jabatan Alam Sekitar dalam mengawal  kualiti air sungai, dan Kementerian Kesihatan mengawal kualiti air minuman.

Sumbangan Sumber Air Ke Arah Kepentingan Negara

Air digunakan dalam pelbagai aktiviti harian iaitu:

• Kegunaan domestik
• Kegunaan industri
• Kegunaan pengairan sektor pertanian
• Kegunaan akuakultur
• Kegunaan eko-pelancongan
• Kegunaan aktiviti social
• Kegunaan perlombongan
• Kegunaan hidroelektrik

Isu dan Cabaran Pengurusan Sumber Air

Kekurangan bekalan

Fenomena ini disebabkan oleh hujan yang tidak sekata antara kawasan serta di dalam kawasan di negara ini. Taburan hujan adalah tidak sekata dari musim ke musim dan dari tahun ke tahun. Akibat ketidakseragaman ini taburan hujan, aliran permukaan air, terutama di sungai berbeza dari segi kuantiti dan kelajuan. Dalam membangunkan kawasan-kawasan di mana bekalan air yang besar diperlukan, air permukaan semasa musim kemarau tidak mencukupi untuk memenuhi permintaan bagi air. Walau bagaimanapun, semasa musim tengkujuh, bekalan air melebihi permintaan manakala sungai-sungai yang sedia ada mempunyai masalah menampung jumlah air permukaan. Ini mengakibatkan banjir.

Penurunan kualiti air sungai

Walau bagaimanapun, kemerosotan kualiti air ini akan berlaku di kawasan yang mempunyai komposisi penduduk yang tinggi. Kemerosotan kualiti air berlaku seiring dengan pembangunan sesuatu kawasan.  Kawalan banjir dan fungsi pencegahan jatuh di bawah Jabatan Pengairan dan Saliran, Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar, Malaysia. Jabatan ini telah merancang dan melaksanakan beberapa projek tebatan banjir seperti empangan (bagi mengawal) kawalan kejadian banjir, kawasan tadahan air, penambahbaikan saliran sungai, saluran lencongan dan pam saliran. Projek-projek yang dibiayai oleh Kerajaan Persekutuan Malaysia dikendali dan disenggara oleh kerajaan negeri masing-masing.

Pembangunan Sumber Air

Terdapat 15 elemen yang boleh dikaitkan dengan pembangunan sumber air seperti di bawah: 

Jenis-jenis kerja yang berkaitan dengan pembangunan sumber air diklasifikasikan kepada kerja-kerja kejuruteraan dan bukan kejuruteraan. Kerja-kerja kejuruteraan adalah seperti:

• bangunan dan pembinaan empangan
• leeves
• channel improvement
• pumping plants
• harbour improvement
• head water control structures
• debris detention dams
• works for pollution control
• reservoirs for augmenting low flow

 Kerja- kerja yang bukan-kejuruteraan adalah seperti:

• pengezonan banjir biasa
• ramalan dan amaran banjir
• pemuliharaan tanah dan amalan pengurusan hutan
• sistem pengumpulan pembetungan
• langkah-langkah kawalan undang-undang

Tujuan kerja-kerja di atas adalah untuk memaksimumkan penggunaan sumber air untuk merangsang aktiviti ekonomi dan meningkatkan taraf hidup. Data asas akan dapat dikutip melalui setting up of instruments or system of instruments. Jenis-jenis prinsip sumber air data yang diperlukan untuk pertimbangan projek dalam setiap elemen yang akan diperolehi daripada data asas melalui analisis statistik am atau menggunakan perisian komputer tertentu.

Penilaian Sumber Air

Penilaian sumber air adalah proses mengukur, mengumpul dan menganalisis parameter yang berkaitan pada kuantiti sumber air bagi tujuan pembangunan dan pengurusan sumber air. Ia melibatkan aktiviti berikut :

• Perancangan dan pelaksanaan rangkaian dan stesen perolehan data
• Semakan dan pemprosesan data yang diperoleh
• Penyusunan data dengan sistem pengurusan data yang terbaik
• Analisis data untuk menghasilkan maklumat permohonan

Peranan Penilaian Sumber Air

Penilaian Sumber air membolehkan sains berkenaan sumber air, kejuruteraan dan pengurusan ditentukan kuantitinya untuk menyediakan asas atau asas bagi yang berikut:

• Penggubalan dasar / strategi / perundangan bagi pembangunan dan pengurusan sumber air
• Perancangan dan pelaksanaan, operasi, peraturan pemantauan dan penyenggaraan projek sumber air
• Membuat keputusan berkenaan cadangan pembangunan sumber air
• Penyelidikan dan pembangunan di kawasan sumber air demi kepentingan negara (contohnya Pulau hidrologi, tanah tinggi hidrologi, pembangunan tanah lembap, Pelan Induk saliran bandar
• Pembangunan teknologi hydroinformatics
• Komunikasi antarabangsa dan interdiscipline dan pertukaran data sumber air, maklumat dan advances